KLEVE · In de nacht van zaterdag op zondag gaat de klok een uur terug. Daarmee begint in Duitsland en de rest van de Europese Unie officieel de wintertijd, ook wel de standaardtijd (MEZ) genoemd. Om drie uur ’s nachts wordt de klok een uur teruggezet naar twee uur. Dat betekent dat het morgenochtend eerder licht wordt, maar ’s avonds sneller donker. De tijdomstelling vindt in alle EU-landen tegelijk plaats, volgens een regeling die sinds 1980 geldt. Hoewel het Europees Parlement in 2019 instemde met een voorstel om de halfjaarlijkse aanpassing af te schaffen, ontbreekt tot op heden een gezamenlijke beslissing van de lidstaten over welke tijd – zomer of winter – permanent zou moeten gelden.

De wintertijd is in feite de normale tijd in Europa, terwijl de zomertijd een tijdelijke verschuiving van één uur vooruit is. De gedachte achter de aanpassing komt uit de vorige eeuw: tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de klok voor het eerst verzet om energie te besparen. Sinds 1980 volgen alle EU-landen dezelfde regels, zodat het dagelijks leven en de interne markt niet door verschillende tijden worden verstoord. Volgens het Bundesministerium für Wirtschaft und Energie is de zomertijd gebaseerd op de EU-richtlijn 2000/84/EG en in Duitsland via de Sommerzeitverordnung ingevoerd. Het doel was altijd om meer gebruik te maken van daglicht en energie te besparen. Recente onderzoeken tonen echter dat de winst beperkt is: extra verwarmingskosten en veranderde levensritmes compenseren de voordelen grotendeels, zo schrijft Der Spiegel.

De discussie over een mogelijke afschaffing van de tijdomstelling loopt al jaren. In 2018 hield de Europese Commissie een online-enquête, waarin meer dan 80 procent van de 4,6 miljoen deelnemers zich uitsprak voor het einde van de halfjaarlijkse klokaanpassing. Toch is er sindsdien weinig vooruitgang geboekt. De lidstaten kunnen het niet eens worden over welke tijd permanent moet blijven gelden. Terwijl veel medische experts pleiten voor de wintertijd vanwege het natuurlijke ritme van licht en slaap, zien anderen voordelen in de zomertijd: langere avonden, meer tijd buiten en positieve effecten op het welzijn. Ook Nederland wacht voorlopig op een Europese oplossing, want zonder gezamenlijke afspraak dreigt een lappendeken van verschillende tijden in Europa.

Gezondheid en energieverbruik

Volgens Der Spiegel wijzen chronobiologen erop dat daglicht de belangrijkste ‘klok’ voor het menselijk lichaam is. Door het verzetten van de tijd raken sommige mensen uit balans. Problemen zoals slaapstoornissen, concentratieverlies en verhoogd risico op hart- en vaatziekten komen vooral na de overgang naar de zomertijd voor. De terugkeer naar de wintertijd verloopt doorgaans soepeler, omdat het lichaam een extra uur rust krijgt. Toch blijft het jaarlijkse ritme voor velen lastig.

Energiebesparing, ooit het hoofddoel van de tijdomstelling, is volgens recente evaluaties nauwelijks nog meetbaar. Minder verlichte avonden worden gecompenseerd door extra verwarmingsuren in de ochtend. Daarmee verliest het oorspronkelijke argument van efficiënt energiegebruik steeds meer gewicht.

Techniek en automatische aanpassing

De meeste moderne apparaten zoals smartphones, computers en digitale horloges passen zich automatisch aan. Dat geldt ook voor radio-gestuurde klokken, die in Duitsland hun tijdsignaal van de Physikalisch-Technische Bundesanstalt ontvangen. Oudere of niet-verbonden apparaten zoals keukenwekkers of thermostaten moeten mogelijk handmatig worden aangepast.

Politieke impasse in Europa

Hoewel het Europees Parlement de afschaffing in 2019 goedkeurde, ligt het voorstel sindsdien stil in de Europese Raad. Elk land moet bepalen welke tijd het wil behouden, maar zonder eenheid dreigen verschillen tussen buurlanden. Vooral Duitsland heeft, volgens het Bundesministerium für Wirtschaft und Energie, belang bij een gezamenlijke oplossing met zijn buren. De Spaanse regering kondigde in oktober 2025 aan het thema nieuw leven in te blazen en zich in te zetten voor afschaffing vanaf 2026.

Internationale verschillen

Wereldwijd wordt in meer dan zeventig landen tweemaal per jaar de klok verzet, waaronder de Verenigde Staten, Canada en delen van Australië. Andere landen zoals Rusland, China, India en Japan hebben de tijdomstelling afgeschaft. Daarmee blijft de EU een van de weinige regio’s waar het ritueel van de klokverplaatsing nog in stand wordt gehouden – voorlopig.