LEER · Kerkelijke feestdag en wettelijke vrije dag: Donderdag 31 oktober is het in Niedersachsen, Bremen, Hamburg, Schleswig-Holstein en verschillende oostelijke deelstaten Reformationstag. Voor miljoenen mensen betekent dat: een vrije dag en gesloten winkels. In Noordrijn-Westfalen daarentegen is het een normale werkdag, omdat daar op 1 november Allerheiligen als feestdag geldt. Zo ligt de grens tussen werkdag en rustdag deze week opvallend scherp tussen de noordelijke en westelijke deelstaten. Terwijl in de ene regio kerken de Reformatie van 1517 herdenken, bereiden buren zich één dag later voor op Allerheiligen, een katholiek hoogfeest.

De Reformationstag herdenkt de dag waarop Maarten Luther in 1517 zijn 95 stellingen tegen de aflaathandel aan de deur van de Slotkerk in Wittenberg sloeg. Dat moment wordt gezien als het begin van de Reformatie en de splitsing tussen katholieke en protestantse kerken. In de overwegend protestantse deelstaten is 31 oktober daarom een wettelijke feestdag. Winkels, banken en veel bedrijven blijven gesloten en ook scholen zijn dicht. Kerken organiseren vieringen, lezingen en muziekconcerten die in het teken staan van vernieuwing, geloof en maatschappelijke verantwoordelijkheid. In steden als Hannover, Bremen en Hamburg vinden speciale diensten plaats waarin Luther’s boodschap van vrijheid van geweten centraal staat. Ook universiteiten en culturele instellingen grijpen de dag aan voor symposia over de invloed van de Reformatie op kunst, taal en samenleving.

Verschil tussen noord en west

In Noordrijn-Westfalen, Rijnland-Palts en Beieren is het vandaag daarentegen een gewone werkdag. De winkels zijn open en het dagelijkse leven verloopt normaal. Daar is de katholieke feestdag Allerheiligen op 1 november de officiële vrije dag. Op die dag blijven juist in deze zuidwestelijke en westelijke deelstaten de winkels dicht en heerst een ingetogen sfeer, omdat het een zogenoemde stille dag is. Voor inwoners en bezoekers betekent dit dat wie vandaag in het noorden wilde winkelen, voor gesloten deuren kwam te staan, terwijl in NRW nog volop gelegenheid was voor boodschappen. Vanaf morgen is het precies andersom: dan zijn in Noordrijn-Westfalen de supermarkten en winkelcentra gesloten, terwijl in Niedersachsen het weekendprogramma weer normaal verloopt.

Betekenis van de dag

De Reformationstag is niet alleen een historische herinnering, maar ook een dag van bezinning binnen het protestantisme. Thema’s als geloof, vrijheid en verantwoordelijkheid worden in moderne context besproken. Veel kerken gebruiken de gelegenheid om actuele maatschappelijke kwesties te verbinden aan de basisgedachte van Luther: geloof dat direct en persoonlijk is, zonder tussenkomst van instituties. In verschillende steden worden ook interreligieuze ontmoetingen gehouden waarin katholieke en protestantse gemeenschappen samen bidden of muziek maken. Zo vormt 31 oktober een moment van dialoog binnen het religieuze jaar.

Praktische gevolgen voor bezoekers

Wie vandaag in Duitsland reist, merkt de verschillen tussen deelstaten goed. In Niedersachsen, Bremen, Hamburg, Schleswig-Holstein, Brandenburg, Mecklenburg-Vorpommern, Sachsen, Sachsen-Anhalt en Thüringen gelden sluitingsregels zoals op zon- en feestdagen. Benzinestations, horeca en enkele toeristische voorzieningen blijven open, maar supermarkten en winkels zijn dicht. Openbaar vervoer rijdt volgens weekenddienst en sommige musea openen met speciale programma’s.
In Noordrijn-Westfalen, Hessen en Baden-Württemberg daarentegen blijven winkels open en gelden geen beperkingen. Voor Nederlanders die net over de grens in Emmen of Enschede boodschappen wilden doen in Niedersachsen, betekent dat vandaag gesloten deuren, terwijl de winkels in Kleve, Bocholt of Aken nog tot laat geopend zijn.